Jak wygląda prawna ochrona wizerunku?

W dzisiejszym dynamicznym społeczeństwie cyfrowym, kwestia prawnej ochrony wizerunku nabiera niezwykłego znaczenia, wynikającego przede wszystkim z dwóch istotnych czynników.

Po pierwsze, rozprzestrzenianie się wizerunku w erze cyfrowej stwarza nowe wyzwania związane z łatwością jego utrwalania i globalnym rozpowszechnianiem. Obecnie, rozpowszechnianie wizerunku, zarówno swojego, jak i innych osób (np.w formie filmów i fotografii publikowanych na platformach takich jak YouTube, czy Instagram), staje się nieodłącznym elementem popkultury.

Wizerunki znanych osobistości często stanowią inspirację dla artystów, a ich obecność w mediach społecznościowych przyczynia się do kształtowania współczesnej ikonografii. Jednym z najbardziej powszechnie znanych przykładów pop-artu, wykorzystującego wizerunek celebrytów, jest „Portret Marylin Monroe” autorstwa Andy’ego Warhola. To dzieło nie tylko samo w sobie stało się ikoną, ale także zainspirowało powstanie licznych prac o podobnej konwencji, czyniąc motyw gwiazdy jednym z najczęściej wykorzystywanych symboli popkultury.

Po drugie, rosnąca komercjalizacja wizerunku sprawia, że staje się on także dobrem o charakterze mieszanym, czyli osobisto -majątkowym. W dzisiejszych realiach korporacyjnych, wykorzystanie wizerunku jednostki, zwłaszcza w ramach kampanii reklamowych, nierzadko wiąże się z koniecznością wypłaty honorarium, co przypisuje mu charakter zbliżony do eksploatacji autorskich praw majątkowych. W rezultacie nieautoryzowane rozpowszechnianie wizerunku staje się zagrożeniem nie tylko dla dóbr osobistych jednostki, lecz także dla jej interesów majątkowych, zmuszając do poszukiwania adekwatnej ochrony prawnej.

Czym jest wizerunek i jak skutecznie go chronić?

Zarówno Kodeks cywilny, jak i Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych stanowią podstawę prawnej ochrony wizerunku. Zarówno w doktrynie, jak i w orzecznictwie za wizerunek uznawany jest skonkretyzowany i ustalony „obraz fizyczny”, czy też „podobizna” danej osoby, a więc utrwalony w jakiś sposób wygląd człowieka, jego cechy, które możemy zauważyć na pierwszy rzut oka, identyfikujące go jako określoną osobę.

Chociaż nie istnieje legalna definicja pojęcia wizerunku, to wizerunek jest uznawany za integralną część dóbr osobistych człowieka. Zgodnie z art. 23 Kodeksu cywilnego korzysta z ochrony prawnej, niezależnie od tego, czy jego bezprawne wykorzystanie prowadzi do naruszenia innych dóbr osobistych jednostki, takich jak dobre imię czy godność.

Ochrona wizerunku została również zagwarantowana w przepisach prawa autorskiego. Zgodnie z art. 81 Ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych „rozpowszechnianie wizerunku wymaga zezwolenia osoby na nim przedstawionej”.

Zapamiętaj!

• Zgoda na rozpowszechnianie wizerunku powinna zostać wyrażona jednoznacznie. Musi być dokonana w taki sposób, aby nie było żadnych wątpliwości co do zakresu i treści zgody danej osoby.

• Wizerunek jest również daną osobową, czyli informacją o zidentyfikowanej lub możliwej do zidentyfikowania osobie fizycznej. Oznacza to, że jego przetwarzanie (utrwalanie, publikacja, przechowywanie itp.) podlega przepisom Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 roku w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE, ogólne rozporządzenie o ochronie danych: RODO.

• Niektóre aspekty wizerunku reguluje również ustawa z dnia 26 stycznia 1984 r. Prawo prasowe. Wyłącza ona możliwość publikacji wizerunku osób, przeciwko którym toczy się postępowanie przygotowawcze lub sądowe, a także świadków, pokrzywdzonych i poszkodowanych, chyba że wyraziły na to zgodę. Prokurator lub sąd może jednak ujawnić wizerunek ze względu na ważny interes społeczny.

Kiedy rozpowszechnianie wizerunku nie wymaga zezwolenia?

Odpowiedź na to pytanie znajdziemy w Ustawie z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych.

Art. 81.

2. Zezwolenia nie wymaga rozpowszechnianie wizerunku:

1) osoby powszechnie znanej, jeżeli wizerunek wykonano w związku z pełnieniem przez nią funkcji publicznych,

w szczególności politycznych, społecznych, zawodowych;

2) osoby stanowiącej jedynie szczegół całości takiej jak zgromadzenie, krajobraz, publiczna impreza.

Co zrobić, gdy doszło do naruszenia prawa do wizerunku?

Jeśli dojdzie do naruszenia prawa do wizerunku to:

1. Można żądać zaniechania tego działania (np. jeśli ktoś rozpowszechnia nasz wizerunek bez zgody)

2. Można także żądać usunięcia skutków naruszenia oraz domagać się tego, aby osoba, która działała na naszą szkodę złożyła publiczne oświadczenie o odpowiedniej treści i formie np. w internecie, czy gazecie;

3. Jeśli naruszenie było zawinione to można domagać się odpowiedniej sumy pieniężnej tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę albo przekazania odpowiedniej kwoty na wskazany przez uprawnionego cel społeczny.

Jak wygląda prawna ochrona wizerunku w innych państwach?

1. W orzecznictwie niemieckim prawo do wizerunku ujmowane jest jako prawo mieszane, o charakterze zarówno osobistym, jak i majątkowym i jest objęte ochroną uwzględniającą obydwa te aspekty;

2. W prawie amerykańskim, dopuszcza się w ramach right of publicity komercyjne wykorzystanie „oznaczeń identyfikujących osoby powszechnie znane”, umożliwiając zbywanie i dziedziczenie tych uprawnień, jako prawa majątkowego.

Pamiętaj, że każda sytuacja jest inna. Jeśli chcesz aby Twoją sytuację przeanalizował doświadczony prawnik, potrzebujesz porady lub konsultacji – przejdź do zakładki KONTAKT.