Kiedy kończy się inspiracja, a zaczyna plagiat? Wiele artystów mówi wprost o swoich inspiracjach. Inspiracją nie musi być przyroda, wspomnienie, podróż. Niejednokrotnie inspiracją jest po prostu inny artysta. Jego styl, estetyka, wrażliwość. Inspiracja nie jest nielegalna. Istotne jednak aby nie zamieniła się w plagiat. W tym tekście wyjaśniamy – jak nie przekroczyć granicy pomiędzy inspiracją, a plagiatem.
Kiedy mamy do czynienia z inspiracją?
Nie trzeba być prawnikiem żeby zrozumieć treść art. 2 ust. 4 ustawy o prawach autorskich i prawach pokrewnych. Mówi on, iż „za opracowanie nie uważa się utworu, który powstał w wyniku inspiracji cudzym utworem”. Dlaczego ten przepis jest istotny? Dla opracowania cudzego utworu musimy uzyskać zgodę autora utworu pierwotnego. Jeśli natomiast utwór jest jedynie inspirowany cudzym utworem – nie stanowi on opracowania, a co aż tym idzie nie wymaga zgody autora utworu pierwotnego. Uff! Ale odchodząc nieco od prawniczych definicji – kiedy możemy mówić WYŁĄCZNIE o inspiracji?
Inspiracja jest wtedy, kiedy cudze dzieło stanowi jedynie impuls dla stworzenia nowego dzieła. Elementy dzieła będącego inspiracją mogą nawet pojawić się w nowym utworze, ale nie mogą być jego lwią częścią. Przeważająca część utworu inspirowanego musi być wynikiem samodzielnej, oryginalnej pracy twórcy. Cechy nowego dzieła muszą wynikać z jego indywidualnego charakteru, nie natomiast z cech utworu będącego inspiracją. Czy przepisy przewidują jakąś skalę procentową mówiącą o możliwości przejęcia cech obcego utworu? Odpowiedź brzmi: nie. Takie rozwiazanie dodatkowo nie byłoby w naszej opinii najbardziej rozsądnym. W przeciwnym razie artyści terroryzowani określonym stężeniem obcego utworu w utworze własnym musieliby spędzać więcej czasu na żmudnych obliczeniach, zamiast oddawać się procesowi twórczemu.
Plagiat, czyli cudze dzieło skopiowane 1:1?
Żeby mówić o plagiacie w pierwszej kolejności osoba „kopiująca” powinna robić to w sposób świadomy. Czyli świadomie, z premedytacją tworzyć nowe dzieło posiadające takie cechy jak dzieło pierwotne. UWAGA! Nie musi to dotyczyć włącznie całości dzieła. Do plagiatu może dojść nawet jeśli druga osoba skorzysta jedynie z części dzieła pierwotnego. To istotne, ponieważ aktualnie coraz więcej osób hobbystycznie zajmując się choćby kolarzem często wykorzystuje elementy innych dzieł, nieświadomie dokonując plagiatu.
Plagiat to stworzenie nowego dzieła przy skopiowaniu całości lub części dzieła pierwotnego, którego cechy lub elementy są rozpoznawalne. Chodzi tutaj na przykład o styl artysty, jego estetykę, charakterystyczną kompozycję.
Z powyższym łączy się również kolejna cecha plagiatu, czyli podszywanie się nowego utworu pod utwór kopiowany. Oznacza to, iż potencjalny odbiorca sztuki będzie mógł bez cienia wątpliwości stwierdzić, że prezentowany utwór został stworzony przez autora dzieła pierwotnego, nie przez osobę dokonującą plagiatu.
Jaka odpowiedzialność za plagiat?
Dopuszczając się plagiatu możemy ponieść zarówno odpowiedzialność cywilną jak i karną.
Ustawa o prawach autorskich i prawach pokrewnych wprost określa konsekwencje karne plagiatu. Treść ustępu 1 art. 115 brzmi: Kto przywłaszcza sobie autorstwo albo wprowadza w błąd co do autorstwa całości lub części cudzego utworu albo artystycznego wykonania, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 3.
Jak widać odpowiedzialność za plagiat nie ogranicza się tylko do konsekwencji finansowych. W niektórych przypadkach może grozić nawet pozbawienie wolności do 3 lat.
W świetle odpowiedzialności cywilnej, na podstawie art.78 ustawy, jeśli ktoś dokonuje naruszeń z tytułu plagiatu możemy w szczególności wezwać tę osobę do zaprzestania naruszeń, bądź podjęcia działań mających na celu usunięcie ich negatywnych skutków. Na przykład do opublikowania oświadczenia określonej treści. Jeśli osoba dokonująca plagiatu działa w sposób zawiniony – możemy dochodzić od niej określonej sumy pieniężnej tytułem zadość uczynienia. Alternatywnie określona suma pieniężna może zostać przekazana na wybrany przez twórcę dzieła oryginalnego cel społeczny. Takie roszczenie przedawnia się z upływem sześciu lat.
Comments 1